Nederlandse universiteiten hebben de afgelopen jaren honderden internationale samenwerkingen en sollicitaties van buitenlandse onderzoekers afgewezen, zo meldt de NOS*. Op advies van speciale interne teams, die gevoelige kennis en technologie moeten beschermen tegen misbruik door buitenlandse mogendheden, worden aanvragen nauwkeurig gescreend. Deze teams wogen onder meer af of samenwerkingen, studenten of hun onderzoek invloed zou kunnen ondervinden van overheden in landen als China, Rusland of Iran, of dat er mensenrechten in het geding zijn.
Risicoanalyse en screening
Op instellingen als de TU Delft, die jaarlijks zo'n 700 dossiers behandelt, valt ongeveer 15 procent van de aanvragen negatief uit, terwijl dit percentage bij de TU Eindhoven zelfs 30 bedraagt. Negatieve adviezen ontstaan bijvoorbeeld als kandidaten banden hebben met groepen die verbonden zijn aan buitenlandse defensie-instellingen. Universiteiten passen soms een voorwaardelijke goedkeuring toe, bijvoorbeeld als wetenschappers voor een buitenlandse reis gevoelige informatie van hun apparaten verwijderen. Wanneer interne procedures niet toereikend zijn, kunnen instellingen terecht bij het landelijk in 2022 opgerichte Loket Kennisveiligheid. Voor een daadwerkelijke screening van buitenlandse kandidaten is de bedoeling dat Justis, de instantie die ook de verklaring omtrent gedrag (VOG's) uitgeeft, de regie overneemt. Het ministerie van Onderwijs kondigt binnenkort een wetsvoorstel aan dat dit bindend zal maken.
Impact en zorgen
Hoewel de maatregelen bedoeld zijn om Nederlandse kennisinstellingen te beschermen, zijn er zorgen dat de strenge procedures gewilde buitenlandse talenten afschrikken. Critici, waaronder PVV-leden, waarschuwen dat een overmatige focus op risicolanden discriminerend kan werken en dat de administratieve procedures mogelijk te lang duren. Desalniettemin prezen beleidsmakers en de minister van Onderwijs de huidige alertheid van de universiteiten, die al internationale delegaties ontvangen om hun aanpak te bekijken.
*NOS meldt tien universiteiten te hebben bevraagd over hun kennisveiligheidsbeleid, maar niet overal volledige inzage te hebben gekregen. Alle universiteiten volgen de 'Nationale leidraad kennisveiligheid'.
Bron: NOS